Porównania cywilizacyjne

 

Sięgając wstecz – pierwszym, któremu można przypisać dokonanie takich porównań był profesor Koneczny, czym stworzył nową dziedzinę nauki.
 
Konecznemu można przypisać trzy ważne ustalenia:
- podanie definicji cywilizacji (metoda życia zbiorowego),
- stwierdzenie o wielości cywilizacji,
- wprowadzenie kryterium porównawczego (pięciomian – prawda, dobro, piękno, dobrobyt, zdrowie).
O ile dwa pierwsze nie budzą wątpliwości, to trzecie wprowadziło szereg błędnych i niespójnych przekonań dotyczących cywilizacji.

Jego metoda polega na ustaleniu kilku cech charakteryzujących cywilizacje, będąc także ich wyróżnikami, a następnie, na tej podstawie dokonać porównań. Jako elementy wyróżniające uznał 5 czynników tzw. quinkunks (pięciomian) : prawda, dobro, piękno, dobrobyt i zdrowie.
Czynniki porównawcze powinny mieć uniwersalny charakter i być jednoznacznie zdefiniowane. Tymczasem – praktycznie wszystkie są relatywne. Do tego można stwierdzić, że istnieje przynajmniej kilka równie ważnych czynników także istotnych przy opisie cywilizacji. Zaliczyć do nich można wolność, godność, prawo, własność, pieniądz i honor. (Inne?).
Analizując myśl Konecznego można dojść do wniosku, że przyczyną takiego ujęcia był europocentryzm dominujący w myśli filozoficznej tamtego okresu, a z którego ten myśliciel nie umiał się wyzwolić.
Stąd, dążąc do uniwersalności ujęcia oparł się na przyjęciu najlepszego rozwiązania cywilizacyjnego jakie się ówcześnie ujawniało – Europy katolickiej. Na tej podstawie wyimaginował istnienie Cywilizacji Łacińskiej, której przydał szereg cech egalitarnych – można sądzić, że ich źródłem było polskie otoczenie. Tę zbieżność dostrzegł już Chesterton, który w polskości upatrywał najlepszych cech katolicyzmu.
Oczywiście – na ten stan rzeczy miało wpływ także wiele innych czynników, ale efektem jest to, że powstało szereg błędnych tez dotyczących cywilizacji. To o tyle jest istotne, że inni myśliciele nie posunęli myśli Konecznego raczej zajmując się partykularnymi ujęciami.
Do tego wystąpiły silne naciski ograniczające propagowanie myśli cywilizacyjnej -być może w obawie przed ujawnieniem korzeni wielu decyzji o ogólnoludzkim charakterze.
Dlatego proponowana tu sugestia, aby oprzeć się w porównaniach cywilizacyjnych na trzech zasadach cywilizacyjnych – celu cywilizacyjnym (co może być utożsamiane z prawdą), drogi realizacyjnej i podmiocie cywilizacyjnym, wydaje się być nową inspiracją dla analizy i porównań.
Warto zauważyć, że z pięciomianu Konecznego jedynie prawda (cel cywilizacyjny) jest tu brana pod uwagę. Natomiast cechami charakterystycznymi są wolność, honor, godność, własność, pieniądz i prawo (stosunek do prawa).
Po określeniu zasad cywilizacyjnych, dokonując porównań, można scharakteryzować stosunek do wskazanych cech.
 
CDN